WNA.017.Torban Dhukkubbii

Torbaan dhukkubbbii kutaa soomii guddaa(Gooftaa) keessa isa tokko dha. Kunis kan ibsu rakkina Gooftaan keenya  irra gahee kan itti yaadannuu fi itti sagadnuu dha. 1ffa Qor 11:26- “Isinis hanga Gooftaan dhufutti yeroo buddeena kana nyaattanii xoofoo  kana dhuddan mara du'a isaa ni labsitu.”Soomii guddaa keessatti galgalaa gaafa guyyaa Hosaa’inaa eegalee hangaa halkaan gaafa du’aa ka’umsaatti torbaan jiruu torbaan boo’icha, dhukkubaa rakkinaa, dhiphinaa jedhama. Guyyooleen kunis barootni gadadoo(miidhama), fiddaa(cunqursa) kan itti yaadatamuu dha.  Baraa gadadoo, fiddaa jechuun ilmaan namoota garbummaa si’ool, hidhaa seexana jalaatti qabamani bara jiraachaa turan jechuu dha.

 Dhukkubaa yemmuu jennuu mataa bowwoo, garaa dhukkubbii, dhukkubbii harkaa fi miilaa osoo hin taane, fayyisaan keenyaa Iyyasuus Kiristoos sanyii ilmaan namoota hundaa hidhaa , cunqursa seexanaa jalaa baasuu dhaaf , bilisa baasuu dhaaf jaalatee eeyyama isaatiin raakkina fannoo nuuf  fudhate kan ibsuu dha.  Waa’ee Goofta keenya Iyyasuus Kiristoos rakkina isaa fi du’a isaani kan ibsaan (kan yaadachisaan) kitaaba Qulqulluu keessaa dubbifama ni oolama. Karaalee adda addaatiin waa’een raakkina Isaa irra gahee ni yaadatama. Ayihuudotni Kan galgalaa dilbataa marii isaanii eegalan, guyyaa Roobii mirkana’eef.

Dhukkubbii Gooftaa Keenya Iyyasus Kiristoos 13’n

Torbaan rakkinaa(gadadoo) walumaagalatti kan yaadannuu dhukkubbii Gooftaa keenyaa Iyyaasuus Kiristoos 13 dha. Kunis akka armaan gaditti ilaalla.
1. Mataa rukutamuu(Takori’oota ri’is) Bulchaa biyyatti kan ture yeroo sanatti Philaaxoos “ ani dhiiga nama qulqullicha kanarraa bilisa” erga jedhee booda reebichaan (garafuu) dhaan dabarsee dursoota luubotaa fi abboota Ayihuudotatti dabarsee kennee ture. Akka seeraa warra Ayihuudootattii namni garafame(reebame) hin fannifamu ture; kan hin fannifamnees hin garrafamu ture. Philaaxoos garuu erga garrafee boodaa, miidhaa miidhaarratti godhee akka fannnifamuf dabarsee kennef. Maatiyoos 27:24, maariqoos 15:15, luqaas 23:25, yoohannis 18:39.

Fayyisaan keenyaa Iyysuus Kiristoos erga dabarfamee kennamee, gonfoo qoree(qoraattii) mataa isaatti ka’ani. Mataa Isaas sibilan ni rukutan. Maariqoos 15:19. Ilmi namaa Addaam irraa kaasee diina isaani seexanan qoraattin cubbuu mataa ilmaan namoota marsee kan ture, dabaa Ayihuudotaatin kan qoraatti qopha’ee akka ‘zawudditti’ mataa isaatti kawwameef. ‘maqa’ dhaanis ni rukutan. Mataa issarras dhiigni bu’ee fuula isaa dhokse.

2. Kaballaa (Tatsafi’oo maltaahit): Harkaa Ayihuudootatin kabalamuu kan ibsuu dha. Gooftaan keenyaa Dursaa lubootaatti dhugaa dubbachuun akka abarsaatti lakka’ameef deebisani deebisani kaballa dhaan rukutani. Fuula isaas huccuu dhaan haguugani “Kiristoos koo kan kaballan si rukute eenyuu dha? Raajii nuuf dubbadhuu kaa “jedhani itti qoosa turani. Harkaa seexanatti kufee luubbuu isaatti qoosaa fi rakkisa kan ture , ilmaan nama fayyisuu dhaaf jedhee harka diina isaatti , Ayihoodotatti kufee, kabalamee,rakkina cima arge. Maatiyoos27:27.

Philaaxoos dabarsee ergaa kenne booda, gonfoo qoree mataa isaa irra godhee, huccuu diima uffisee “ yaa mootii Ayihuudii nageenyi siif haa ta’uu” jechaa itti kolfaa kabalan. Yohaannis 19:2-4.

Isaan hin beekne malee inni du’a diguu mootiif, amalummaa isatin du’a kan hin qabne Waaqayyoo barabaraati.

3. Hancufa itti tufuu(Wariqa miraaq). Ayihuudotni gororaa isaani itti tufuu agarsisaa. Maatiyoos 27:29-30. Maarqoos 15:19 sababa cubbuutin jireenya namaa xuraa’ee, qulqulleessuf jecha itti tufame. Ilmaan namatti itti tufamee, salphatee kan ture inni ijaa cubbuu keenyaaf itti tufame, tuffatame. Waaqa fulduraatti miti nama durattu gororatufuun akkam akka nama salphisuu, inni garuu salphina cubbu keenya nurra balleessuu dhaaf gororri salfii itti tufame.

4. Satiye hamoot(Dhangaggaa’aa dhuguu)- Gooftaan keenya faannorra yemmuu jiruutti yemmuu dheebodhe jedhutti, hamooti hadhawaa kennuu isaani kan ibsuu dha. Faarfanna 68:21; nyaataf haamotii naaf kennani ; dheebuu kootiif hadhooftuu na hobasani”. Jedhee raajimessi Dawwit akkuma dubbate” jechi dubbatame kun akka raawwatuuf dubbate. Isaanis yemmuu dhiyeesanifitti dhamdhamee hin dhise(hindhugne), hindhugne.Maatiyoos 27:34.

Gooftaan keenyaas erga hadhooftuu fudhatee booda, raawwate jedhe. Heeyyama isaanitis lubbuu isaa darsee kenne. Maatiwoos 27:48, Maariqoos 15:36’ Luqaas23:36, Yohaannis 19:29 . Yoo dhugan hangaa baraa baraatti kan nama hin dheebosinne kan namaaf kennu Waaqayyo ta’ee osoo jiruu, bishaan jireenya baraa baraaf ta’uu kan kenneefi burqisuusu yeroo dheebodhe jedhetti namni obaasu hin argamne. Isaayyaas 55:1, seera keessa deebi 16:1-20, 1 qor 10:3.

Gooftaan keenya Iyyasuus Kiristooosis ho’i si’ool keessa keessatti kufani bishaan jireenya dheebochawarra jiran , luubbotaa kana dheebuu baasuu dhaaf inni dheeebote.

5. Dugda reebamu(garafamuu)(Taqasifo zabaan): dugdaa isaa keessaa gara laafina malee garafamu ibsa. Akka kanan olitti ilaalettii , namni garafamee hin fannifamu ture. Philaaxoos harka isaa dhiqaatee deebi’eeet, harkaa isaa xureesse. Maatiyoos 27:26, Maariqoos 15:14. Yohaannis 19:1. Ayihuudotaf philaaxoos filannoo dhiyeessef enyuu haa hikaamuu yemmuu jedhutti kashalabbee “ Barbaan” (hattuu) jedhani deebisanif. Akkuma Isaayyas 50:6 “ dugda koos kan na reebaniif,…’ jedhamee akka dubbatamee, Gooftanis dabarsee of kenne.

6. Qullaa ta’uu(Ta’arqoota libsi) Philaaxoos dabarsee Iyyasuus Kiristtoos yeroo itti kenne eegalamee huccuun isaa irraa mulqame. Maatiyoos 27:27 ilmaan namootas harkaa isaani ibidda keessa kayyatani.

7. Cinaacha eboon waraanamuu(Rigzata gaboo): Gooftaan lubbuu isaa du’aaf dabarsee erga kenne booda cinaa isaa eeboon waranani. Kashalabboota lamatu bitaa fi mirgaa Gooftatti fannamani turani. Foon isaanii guyyaa sambataan( sanbata xinnaa) faannoorra akka hin turreef jilbaa isaanitti isaan caccabsina jedhani Philaaxoos gaafatani. Kashalboota laman ergaa caccabsani yemmuu garaa Iyyyasusitti dhufan akka boqote argaani osoo hin cabsiin dhisani. Isaan(Ayihuudota) keessa ijji isaa tokko jaamaa kan ture Langinoos kan jedhamuu yemmuu dhufee cinaacha isaa waaranutti cinaa isaatii dhiigni fi bishaan dhangala’e. Yohaannis 19:33. Duutni dunee turre, Waaqayyoorra gargar baanee turree du’a isaatin du’a keenya irra bilisa nu baase, duu’a nuuf moye. Duti laphee namaa keessatti hundee (dhaabbatee) ture, hundee ishee waliin barbadeessuf , balleessuf , buqqesee wantaa gateef, “du’aa waraannan kees eessa jira? jedhame. 1Qor 15:54-55, Isaayyas 25:8, Hose’i 13:14. Cinachi isaa waraname bishaani fi dhiigni dhangala’uun, ilmuummaa Waaqayyoo fi jireenya barabaraa dhabnee kan turree akka nuuf deebi’ee kan dhugoomsuu dha. Sababni isaas bishaan lolaa’een cuuphamnee mucummaa, dhiigaa dhugnee jireenya barabaraa nuuf keenna ykn argamsiisa. Yoohannis 3:5, Yohaannis 6:54.

8. Harka duubatti hidhuu ( Ta’asirota dihaarit):- Erga Gooftaan dabarsee of kennee boodatti, harkaa isaa duubatti hidhaani lafarraa harkisani. Yohaannis 18:12. Hidhaa cubbuutiin duubatti hidhamee, daabiloossin kan miidhama jiruu, ilmaa nama fayyisuuf jecha namoota hidhaa cubbuuu irra basuu dhaaf jecha, fayyisaan Addunyaa Kiristoos diina isaa Ayihuudotaa harkatti duubatti hidhame.

Waraansa Fannoorraa 5’n(Amistu qiniwaata masqal):- Mismarooota ciccimoo shananin ittiin faannifame jechuu dha. Mismarootni Gooftaa ittin fannisan shananis, 9. Saadoor,
10. Alaadoor,
11. Daanaat,
12. Adeeraa,
13. Roodaas jedhamuu. Isaan kun fakkenya iccitii utubaa mana amantaa ta’uu isaanii abbotni ni barsisuu. Duuka bu’aan Toomas, duu’a ka’umsaa boodaa, waa’ee isaa yemmuu itti himan amanuu didee ture, cinaa isaa waraname amman harkaan tuqee argutti jedhe ture. Yohaannis 20 :25. Gooftan keenya ilmaan namoota sababa cubbuutin mismaraa seexanatin waranamani turan fayyisuuf jecha ofif ittin waraname. Egaa himaata fannoo warren jedhaman isaan kanaadha.
Ega kunnniin bakka tokkotti 13 tahu,kanaaf dhukkubbii fannoo 13’n jedhamu

Torbaan Dhukkubbii wantoota hin eeyyamamne

Waldhungachuu dhiisuu:- yeroo torbaan rakkinaa amantiin Ortodoksii Tawahidoon hordoftoonni fannoo hin dhungatan, wal dhungachuus ta’ee, nageenya gaatetti hin taasifamu, harkaas wal qabachuun hin raawwatamu. Yihuudanis dabarsee gooftaa kan kennee dhungoo dhaani. Fannoos hin dhungannuu sababni isaas torbaan sun walii galteen yaraa kan itti waliif galamee ykn mari’aatamee malee torbaan jaalalaa, gammachuu kannitti mul’ate waan hin taaneef kana yaadachuu dhaan nageenyaa akkasii wal hin jijjirru.

Yihuudaan Gooftaan dabarsee  birri 30tti kan kenne  “ani kanin dhungaadhu isaa dha isas qabaa” jedhee dabarsee  mallattoo nageenyaatiin dabarsee kenne. Nageenyi kun nageenya qulqullina osoo  hin taane, kan dabaati. Nageenya dabiloos waliin kan walfakkatuu dha. Akkuma diyaabiloos Hewaanin “Hewaan nageenyi siif haa ta’uu”  jedhee gowwomsee.

    Kadhaa kamisaa irraan kahafee sirni galateeffannaa (qiddaseen) hin gaggeeffamu

     Yeroo hundaa seera mana amantaa kan ta’ee , seerri cuuphaa(kiristinnaa daa’imaa), seeraa kadhaa yemmuu namni du’e (fitihaat) , seera maahileet, seeraa Taklilii, fi kkf hin raawwataman.

    Gaabbii keennuu fi galuun, Waaqayyoo si haa hikuu jechuun hin jiru. Walumaagalatti waggaa hangaa waggatti taajajilli Afuura uummataf  kennamu dhaabbatteet, kan yeroo jechuun  rakkina Gooftaa  ni yaadataman raawwatamu.

    Torbaan kana keessa nyaatni baay’ee quufamee hin nyaataman, dhugaatinis baay’een baayifamee hin dhugamu. Sagadni ni sagadama.

Dimshaashumatti, Gooftaan duuka bu’oota ergaa miila isaani dhiqee dhiigaa isaa foon isaa kenneef. Nutis erga gaabbii gallee dhiiga isaa fi foon isaa nyaachuun akka nurra jiraatu ibsuufi.  Guyyaa jimaata Gooftaan fannifamuu isaa  yaadannoo fannifamuu diriiramee waa’ee fannoo kan ilaallatan dubbisaa fi sagadaama oolama. Yemmuu galgala ta’uus ummatni hunduu garaa luubotaatti dhiyaatani cuubbuu torbaan dhiphinaa keessa raawwatan itti himatu, lubnis kan guyyaa sagadaa oolan irrattti sagadaa biraa kennefi. Naannoo sa’ati 12-1.00 gaaggeessan uummatas ni taasifama. Akka mana amantaa keenyaatti Yaa’iqoob, Yoohaannis fi Dubree Maariyaamin osoo du’aa ka’umsaa Gooftaa Iyyasuus hin argin miidhaan ,bishaan afaan keenya keessa hin galchinu jedhani hangaa du’aa ka’umsaatti turuun isaanii ni dubbatama.

Torbaan dhukkuubbii Kiristooos fuula keenya dura akka wantaa fannifametti ta’ee ni ilaalla. Galatiyaa 3:1.

Ilmaan Waaqayyoo gurra isaanitiin kan dhaga’an amantaa, ija laphee isaaniitin ni argu, wanti guddaanis kanaa dha, ija Afuuraatiin arguu dha. Raajni  Waaqayyoo Daawwitis “Waaqayyo yeroo hundaa fuula duraatti nan arga kan jedheef kanafi” dha.  Nutis yeroo hunda rakkina fannoo yaadachaa, Kiristoos amantaa dhan argaa, kan nuuf taasise hundaa yaadacha ijaa cubbuu keenyaaf isaa fulduratti of xiqqeessina. Soomii dhaan, kadhaadhaan, qaama keenya Waaqa keenya fulduratti  gadi of  xiqqeesinee ni gaabbina,  biyyoos, daaraas uffatne ni boonya.

1.     Rakkina fannoo isaa

2.     Qulqullootni mormitoota biraatin raakkina argaan

3.     Akkaa Daawwit, Addaam, fi Pheexiroos cubbuu keenya yaadacha ni boonya.

Itti fufa…………………………………………….